Trainen van executieve functies bij kleuters met een aangeboren hartafwijking
Problemen met cognitief functioneren als gevolg van hersenschade
Een groot deel van de kinderen met een ernstige aangeboren hartafwijking die vlak na de geboorte is geopereerd, heeft hersenschade. Vaak uit dit zich in problemen in het executief functioneren. Dit zijn complexe hersenfuncties die betrokken zijn bij het aansturen en plannen van gedrag. Voorbeelden van executieve functies zijn je aandacht richten, iets kort onthouden, jezelf afremmen en omgaan met veranderingen. Problemen in het executief functioneren kunnen zich bij kinderen die naar school gaan uiten in leerproblemen en sociaal-emotionele problemen. Dit kan op latere leeftijd leiden tot problemen met het onderhouden van relaties, tot een lager opleidingsniveau en moeite bij het vinden van een baan. Op dit moment is er nog geen effectieve behandeling voor kinderen met een aangeboren hartafwijking die problemen hebben in het executief functioneren.
Pilotstudie naar trainen van executieve functies bij kleuters
In 2019 is met behulp van een stimuleringsbijdrage van stichting Hartekind een succesvolle pilotstudie gedaan naar het trainen van executieve functies bij kinderen met een aangeboren hartafwijking. In deze pilotstudie is bij zes kleuters met een aangeboren hartafwijking het executief functioneren geprobeerd te verbeteren door middel van training. De training bestond uit een programma van acht weken met twee trainingssessies per week. Tijdens de één-op-één trainingssessies werden de specifieke executieve functies getraind waar de kinderen moeite mee hadden. De kinderen speelden samen met een psycholoog verschillende spelletjes die geleidelijk steeds moeilijker werden gemaakt. Direct na het afronden van het trainingsprogramma werd bij deze kinderen een grote verbetering in de executieve functies en het cognitief functioneren gezien.
Vervolgonderzoek naar trainen van executieve functies
Gezien de veelbelovende resultaten van de pilotstudie is recent een vervolgstudie met financiering van Stichting Hartekind gestart. De studie wordt uitgevoerd in drie universitaire medische centra: het UMC Utrecht, het UMC Groningen en het Erasmus MC. Er zullen 144 kinderen meedoen aan deze studie. Kinderen van vier en vijf jaar die in de eerste zes maanden van hun leven een openhartoperatie hebben ondergaan kunnen meedoen. Deze groep kinderen zal worden verdeeld over twee groepen: een controlegroep en een groep kinderen die zal worden getraind. De training vindt plaats in een onderzoeksbus waarmee de trainer naar de school of het huis van het kind rijdt. Zo kunnen overbodige ziekenhuisbezoeken worden voorkomen. De andere groep is de controlegroep die niet wordt getraind en waarmee zal worden vergeleken. Zo kan er onderzocht worden of de training effectief is. De ouders in beide groepen ontvangen het boek ‘Speels Brein’ (Marleen van der Wees) en een aanvullende folder speciaal voor kleuters. Daarmee kunnen ouders en kinderen thuis executieve functie spelletjes spelen.
Er wordt niet alleen gekeken naar het executief functioneren door middel van testen, maar er worden ook digitale vragenlijsten afgenomen om te onderzoeken hoe het met deze kinderen thuis en op school gaat en hoe het met hun ouders gaat. Kinderen met een hartafwijking en hun ouders hebben veel meegemaakt. Het zou kunnen dat dit invloed heeft op executieve functies, maar dat is nog niet bekend. Om dit beter te begrijpen krijgen ouders een digitaal vragenlijstenpakket toegestuurd op het moment dat de executieve functies van hun kind worden gemeten. Dit wordt gedaan op meerdere tijdstippen: direct na afronding van het trainingsprogramma, zes maanden na afronding, een jaar na afronding en als laatste op achtjarige leeftijd. Deze testen vinden wel plaats in het ziekenhuis.
Toekomstperspectief
De onderzoekers hopen op deze manier in de toekomstproblemen in de executieve functies te verminderen of voorkómen door middel van training. Als de training effectief blijkt te zijn, kan deze in de toekomst door psychologen in de buurt van elk kind gegeven worden.
Betrokken medisch centra
· Erasmus MC (EMC)
· UMC Utrecht (UMCU)
· UMC Groningen (UMCG)
Hoofdonderzoeker
Dr. Renske Schappin
Onderzoeksagenda
Thema: Opgroeien met een hartafwijking
Startdatum
1 mei 2023
